Kości i nadfosforany jako nawóz

Kości po wysuszeniu zawierają:

– węglan wapnia 6,3-7,1%

– fosforan magnezu 1,2-2,1%

– fosforan wapnia 58,3-62,7%

– fluorku wapnia 1,8-2,2%

– materie organiczne 26,5-30,6%

Organiczne materie azotowe zawarte w kościach są to tkanki klejowe, które przy dłuższym gotowaniu z wodą wytwarzają klej.

Kości bywają albo tylko zmielone i w tej postaci jako nawóz uzyte; albo też przed użyciem jeszcze innym czynnikom chemicznym poddane. Kości mielone, czyli tak zwana mąka kostna, ulegają rozkładowi dopiero w gruncie, przez co ich części składowe dopiero tam przyjmują postać, w której przez rośliny mogą być pobrane. Rozkład ten jest tym szybszy, im drobniejsze są kawałki kości. Mączka kostna jest tym lepsza, im jest drobniejsza.

W fabrykach mączki kostnej materiał surowy, to jest kości, przed zmieleniem lub potłuczeniem, ogrzewają parą wodną, która z nich tłuszcz wyciąga.

Po odtłuszczeniu kości się suszą, po czym są tak kruche, że łatwo na drobny proszek się dają zmielić. W ten sposób otrzymuje się parowana mączka kostna. Zawiera ona 20-21% kwasu fosforowego i 3-4% azotu, które to jej części składowe właśnie użyźniająco na grunt działają.

Kwas fosforowy zawarty jest w kościach pod postacią obojętnego fosforanu wapnia; a ponieważ ten nie jest w wodzie rozpuszczalny, więc też nawet najdrobniejsza mączka kostna długotrwałego działania wody i powietrza potrzebuje, zanim jej cząsteczki do roślin przejść mogą. Działanie więc kości przyśpieszymy, jeżeli przez odpowiednie traktowanie ich kwasami uczynimy kwas fosforowy rozpuszczalnym w wodzie. Takie sole kwasu fosforowego, a zatem i kości przyrządzone, nazywamy nadfosforanami.

Nadfosforan otrzymujemy z mączki kostnej przez pomieszanie pokruszonych kości z kwasem siarczanym, przez co otrzymujemy wolny kwas fosforowy, albo też łatwo rozpuszczalny kwaśny fosforan wapnia i gips.

Dodany do gruntu nadfosforan, w skutek pochłanialności cząstek ziemi staje się znów nierozpuszczalny, co właśnie jest pożądane, gdyż przeszkadza uprowadzaniu do przez wodę. Rozpuszczalność kwasu fosforowego sprawia, że ten jednostajnie i  w nadzwyczaj rozdrobnionej postaci w gruncie się znajduje, co właśni na przyśpieszenie jego działalności wpływa.

Do innych nawozów kwas fosforowy w sobie zawierających, należą kości palone oraz węgiel kostny, powstający przez wypalanie kości w naczyniach hermetycznie zamkniętych. Oba te rodzaje nawozów wprost rzadko się używają, a zwykle dopiero po przeprowadzeniu ich w nadfosforany, wyżej podanym sposobem.

Fabryczne przygotowanie nadfosforanów w ostatnich czasach nadzwyczaj obszerne przybrało rozmiary; wszędzie też wzięto się do poszukiwania minerałów zawierających kwas fosforowy, aby je na nadfosforany przerabiać, a poszukiwania te w wiele razach pomyślnym uwięczone zostały skutkiem. Minerały te, jak się to ze składu pokazuje, są najczęściej guanem przez działanie wody i powietrza więcej lub mniej zmienionym. W ogóle nie zawierają one części rozpuszczalnych, a więc związków azotowych, które prawdopodobnie przez wodę uniesionymi zostały, w skutek czego fosforany wapnia bogatszymi się okazują. Tutaj zaliczyć musimy guano z Baker i Mejillon, będące jakby przejściem do czystych minerałów fosforanów, to jest fosforytów, apatytów i koprolitów. Wszystkie te minerały znajdują zastosowanie przy wyrobie nadfosforanów.